Over een “Authentiek” reisverslag

Een recensie van Authentiek door Boele P.Ytsma

Sinds de Tweede Wereldoorlog lopen de kerken leeg. Even leek het er op dat Evangelische en charismatische bewegingen nog een tegewicht zouden kunnen bieden maar ook daar is de uittocht op gang gekomen. Basisgroepen en kritische gemeenten heten daar Emerging Churches. Boele P.Ytsma is een Nederlandse theoloog die het proces van secularisatie vanuit Evangelisch perspectief heeft beschreven. Zelf geschoold aan de Evangelische Hogeschool en de Vrije Universiteit, grootgebracht in de idealistische wereld van het Friese Gereformeerd Synodale milieu werden hem de afgelopen jaren de zekerheden van het onbetwistbaar geloof één voor één uit handen geslagen. Hij beschreef dat proces in zijn eerste boek “Van de kaart”. Maar wat als je alle zekerheden over geloof en leven kwijt bent, als het hechte anker je uit handen is geslagen, de vaste rots onvruchtbaar bleek. Vele kerkverlaters weten dat het geloof na de kerk niet opgehouden hoeft te zijn. Nederland lijkt, ondanks de lege kerken, nog nooit zo religieus te zijn. De New Age beweging heeft een keur aan religieuze mogelijkheden gebracht en overal bloeien de therapieën, retraites, groeigroepen en cursussen in nieuwe religieuze vormen. Iedereen kan tegenwoordig zijn eigen religie scheppen waarin ook voor Christelijke noties plaats kan zijn. Het menselijk leven heeft toch meer betekenis dan geboren worden om te sterven. Het proces van secularisatie heeft Boele P.Ytsma in één klap midden in de postmoderne maatschappij van de 21ste eeuw gezet. Compleet met internet 2.0 en alle sociale netwerken die daar voor moderne volwassenen bij horen. In de Hebreeuwse Bijbel werd de uittocht uit het land van de stenen religie, van de vaste riten en de vele godenbeelden, nog beschreven als een reis door de woestijn. De theoloog Niek Schuman wees er eind jaren 70 van de vorige eeuw al op dat de woestijn ook de plek kan zijn waar je weer kunt spelen in het zand, nieuwe vormen en nieuwe taal kunt ontdekken. Voor Boele P. Ytsma werd de reis buiten de gevestigde kerken een reis door een tuin, een reis ook door nieuw ontgonnen land. En die reis beschrijft hij in zijn boek Authentiek. Mensen die al langer geleden de vaste waarden van gevestigde opvattingen hebben losgelaten zullen veeel herkennen van die reis en de ontdekkingen die het mee brengt, anderen zullen verbaasd zijn over wat er allemaal aan waardevols te ontdekken is buiten de dikke muren van gesloten kerkgemeenschappen. Boele P. Ytsma heeft een meeslepend boek geschreven dat zich zeker als diepzinnige reisliteratuur laat lezen. Het boek zet het postmodernisme theologisch op de kaart en schetst nieuwe wegen voor gelovigen. Natuurlijk ontbreken er zaken. Als de vaste gesloten kerkgemeenschap verlaten is gaat het weer over de wereld, de betekenis van dat nieuwe zoekende geloof voor de samenleving wordt nog niet beschreven, de politieke dimensie die in basisgroepen en kritische gemeenten aanwezig is ontbreekt nog, maar wellicht is dat iets voor een volgend boek, per slot van rekening is de auteur nog maar net begonnen met de verkenning van ecologie en duurzaamheid. Hier klinkt een Authentiek appel om de vaste gesloten wereld van geloofszekerheden te verlaten en uit te trekken naar onbekende oorden waar je jezelf kunt zijn en tot wezenlijke ontmoetingen met anderen kunt komen en misschien wel tot een directere ontmoeting met die God waarover zoveel te doen is geweest. Op een heel geraffineerde wijze wordt overigens ook een gender specifiek taalgebruik vermeden, een vondst die navolging verdient. Ik heb dit boek in elk geval met veel plezier gelezen als tochtgenoot op het pionierspad van Boele P.Ytsma.

Boele P. Ytsma “Authentiek” , Lelystad 2010, uitgeverij Meinema, ISBN 978 90 211 4265 4  Het boek kost € 16,– en is ook als ebook te koop voor € 10,– , zie hiervoor de website http://www.boekencentrum.nl

Klik hier om het boek te bestellen

Advertentie

De betekenis van de technische ontwikkeling

Ik heb me altijd afgevraagd of je de toekomst beredeneren kan. Ik kan het in elk geval niet. Een aantal jaren was er een wetenschap die men Futurologie noemde. Ze probeerde aan te geven waar bestaande technologische en maatschappelijke ontwikkelingen op uit zouden lopen. Je hoort er niet zoveel meer van. De Futurologie gaf mogelijkheden aan zodat ongewenste ontwikkelingen konden worden tegengegaan en gewenste ontwikkelingen worden versterkt. Tegenwoordig doen trendwatchers dat. Toch is er één filosoof die in het voorzien van maatschappelijke ontwikkelingen een aparte plaats inneemt. Zijn naam is bijna vergeten en zijn werken staan in de tweede hands boekwinkels te vergaan. Ik heb het over Teilhard de Chardin. Begin jaren 70 van de vorige eeuw vond ik op een boekenmarkt een klein boekje van hem dat ik uit curiositeit voor een paar gulden kon kopen. Het was in Frankrijk in 1963 uitgegeven en in 1969 in het Nederlands vertaald. Het heet “De activering van de menselijke energie”en het bevat een serie artikelen, essays en observaties die in de jaren 50 geschreven zijn. Ze zijn in een taal die nu niet meer de onze is, maar als je daar doorheen weet te lezen komt de verbazing boven die een intellectueel uit de jaren 50 gehad moet hebben bij de kennismaking met zaken als cyclotrons en computers. Teilhard de Chardin was theoloog, een Frans priester, maar hij had een brede belangstelling voor de wetenschap en probeerde die filosofisch en theologisch te duiden. God was ooit met die wereld begonnen en waar liep die wereld dan op uit was de vraag die hij zich stelde. Voor het antwoord ontdekte hij in de wetenschap de evolutietheorie. Voor hem betekende dat een vaststaan van de ontwikkeling van het leven van de meest eenvoudige levensvormen tot uiteindelijk de mens, niet alleen naast elkaar maar ook uit elkaar. Maar de vragen van Theilhard de Chardin gingen nog een stap verder. Wat komt er in de evolutie na de mens? Die vraag ben ik later niet meer tegengekomen. Het lijkt er op dat niet religieuze filosofen net als theologen en gelovigen de mens als hoogste trap van ontwikkeling van het leven beschouwen. Theilhard de Chardin was daar niet van overtuigd.Het leven was immers in de loop van de evolutie steeds ingewikelder, steeds complexer geworden en met de nieuwste technologie schiep de mens zich nog veel complexer verbanden. En Theilhard de Chardin komt dan tot de volgende uitspraak: “Tussen elk menselijk individu en alle andere op het aardoppervlak vermenigvuldigen zich en intensiveren zich onder onze ogen onophoudelijk de connecties van allerlei soort- en dit in een meetkundige reeks”. Ziedaar in 1951 het internet beschreven als logisch gevolg van de toenmalige technologische ontwikkelingen. Beschreven als volgend stadium van de evolutie van de mens. Op deze manier wordt er niet meer naar zaken als sociale netwerken en versplintering van de samenleving gekeken. Maar wellicht zou het nuttig zijn als we filosofen vragen nog eens een studie te wagen aan deze vergeten Franse filosoof. Mij intrigeert deze benadering nog steeds.

Een kruisje op de revers

Op de grijze of zwarte pakken van zichzelf belangrijke mensen zie je vaak een klein wieletje. Het valt niet echt op enb mensen vragen zich soms af waar die gewoonte vandaan komt. Het is het lidmaatschapsteken van de Rotary, een gerespecteerde serviceclub die tot doel heeft goeds voor de samenleving te betekenen en waar mensen uit allerlei beroepen en bedrijven elkaar kunnen steunen. Daar onderhoud je je netwerk. Daar wordt soms voorkomen dat buitenstaanders in een dergelijk netwerk kunnen mengen. Naast goede zijn er ook verkeerde kanten aan. Maar er zijn ook andere onderscheidingstekens. Zo lopen pastoors en priesters nogal eens met een kruisje op hun revers. Je kunt die mensen altijd aanspreken als je geestelijke bijstand nodig hebt. Protestanten lopen nog wel eens met een zogenaamd Hugenotenkruis op hun revers of zelfs op hun stropdas, het is een rijkversierd kruis met een vogeltje er onder hangend. Het is het teken dat ze protestant zijn. In Evangelische kringen lopen veel mannen met een gestileerd visje op hun revers als teken dat ze christen zijn. Dat teken werd in de Romeinse tijd nog al eens door Christenen als herkenningsteken gebruikt. Mensen willen zich onderscheiden en voor anderen herkenbaar zijn. Veel mensen willen er ook geen geheim van maken dat ze ergens bij horen. Het is daarom vreemd dat er ophef ontstond toen de fractie van de ChristenUnie met een kruisje op de kleding in de Tweede Kamer verscheen tijdens de beëdiging. Een scheiding tussen kerk en staat wordt doorbroken klonk het ineens. maar de Kamerleden van de ChristenUnie vertegenwoordigen geen kerk, ze zijn lid van verschillende kerkgenootschappen maar geen van allen voorganger in een kerkgenootschap. Het kruisje geeft dus niet meer aan dan hun overtuiging. Vanwaar dan die ophef? Er is een kleine groep vaan fanatieke fundamentalistische atheïsten die alleen hun particuliere levensovertuiging willen laten gelden in de samenleving. Als mensen stiekem achter hun voordeur iets anders willen geloven dan het fundamentalistisch atheïsme is dat dom maar niet te vermijden maar als mensen buiten de voordeur komen moeten ze ophouden met geloven waar dan ook in en zich alleen maar fundamentalistisch atheïstisch uiten. Voor mensen die niet fundamentalistisch atheïstisch zijn is deze houding zeer bedreigend. Het opleggen van een eigen overtuiging aan anderen is weinig tolerant en al helemaal niet democratisch. De discussie is door de fundamentalistische atheïsten begonnen bij de hoofddoekjes. Er van uit gaande dat alle vrouwen net zo denken als zij maakten ze de hoofddoekjes tot masculine dwangmiddelen die verboden zouden moeten worden. Dat die dwang verboden moet worden is juist maar dat alle moslima’s denken als fundamentalistische atheïsten is onjuist. Maar na de hoofddoekjes zullen ook de kruisjes komen en je kunt er op wachten dat ook de wieltjes van de Rotary ooit verboden zullen worden. Dan is de samenleving zonder opvattingen, durft niemand zich meer origineel te uiten en komen we dus tot een stilstand. De fundamentalisten zijn dan nog de enigen die weten waar ze aan toe zijn.

Campagnemoeheid

Ik hoor steeds meer mensen in mijn omgeving zeggen  dat ze zat zijn van de verkiezingscampagnes. Wellicht dat ze gaan stemmen maar het geblaat op televisie, radio en internet, de eindeloze artikelen in kranten, zullen verder niet meer toe of af doen aan hun keuzes. Ze zijn overvoerd met statements en schijndiscussies. In een periode waarbij de macht bij het volk gelegd wordt keren veel mensen zich nog verder af van het hanteren van die democratische macht dan ze altijd al doen. En de vraag is natuurlijk wat gaat er verkeerd. Sinds de achttiende eeuw vinden we immers dat de macht bij het volk hoort te liggen. Verkiezingen voor een parlement, een volksvertegenwoordiging, zijn de ultieme uitingen van die machtsuitoefening. Als je mensen vraagt waardoor ze een hekel hebben gekregen aan de verkiezingscampagnes dan komt het er eigenlijk op neer dat ze overvoerd worden met antwoorden op verkeerde vragen, op vragen die ze zelf niet hebben. De eerste vraag is wie wordt de baas. Alsof er dagelijks wordt gestemd en die stemming ook een werkelijkheid vertegenwoordigd worden er “peilingen” op ons afgevuurd. De verkiezingen zijn nog een tijdje weg maar de uitslag staat al vast. Die uitslag wordt ook niet bepaald door de vraag of we allemaal het antwoord hebben gevonden op de vragen die voor ons ieder individueel het belangrijkste vinden maar die uitslag wordt bepaald door de vraag of partijen het in die uitslag goed of verkeerd doen. De diverse stem- en kieswijzers blijken een enorm succes. Daar komt de technologie de kiezer te hulp. Als ik als kiezer standpunt X of Y huldig dan hoor ik bij partij 1 of 2 te zijn en over een groot aantal terreinen bij elkaar opgeteld springt er een enkele partij of enkele partijen bovenuit. Dat wat ik vind is niet gevormd door debatten in verkiezingstijd maar is gevormd door wat ik zie en hoor aan voorstellen, argumenten en resultaten in de loop van een aantal jaren. We moeten hopen dat in de toekomst de media er in zullen slagen betere campagnes te presenteren. Vliegen afvangen, wie wordt de baas vragen en jij bakken zijn oorzaken voor extreme campagnemoeheid. Verduidelijking van standpunten in kieswijzers, het gebruik van kieswijzers, de vindplaats van dossiers over specifieke onderwerpen die je nog eens wil nalezen, zijn veel betere campagneinstrumenten. Wie de baas wordt bepalen we dan met z’n allen op de verkiezingsdatum en peilingen vooraf zijn volstrekt onbelangrijk. De peilingen schilderen ons af als domme kuddes schapen die met de ogen dicht achter elkaar aanlopen en als iemand links of rechts afslaat dan lopen we daar achteraan, overal is immers gras te vinden om te eten. Laten we volwassen worden en een democratie vestigen.