“Vertrouwen is goed, controle is beter” is een uitspraak die ooit aan Lenin werd toegeschreven maar ondertussen zoiets als een spreekwoord in het Nederlands taalgebruik is geworden. De laatste ontwikkeling die de uitspraak te weeg heeft gebracht is de spionage van winkelketens op hun personeel. Omdat de winkelbedienden het niet wisten ontstond er enige ophef. Achteraf hoor je dan dat het niet om wantrouwen gaat maar om optimalisering van de klantvriendelijkheid. Als we weten hoe een winkelbediende omgaat met een klant kunnen we dat wellicht verbeteren, zodat de klant meer koopt dan waarvoor de klant gekomen is. Het is te hopen dat nu ook de klanten boos worden om deze inbreuk op hun privacy. Bij telefonische dienstverlening hoor je overigens nog al eens de mededeling dat het gesprek wordt opgenomen voor trainingsdiensten.
De technologische ontwikkeling maakt het dus kennelijk nodig nog eens goed na te denken over de vraag of controle echt altijd beter is dan vertrouwen. Op sociale media kan je gedrag worden vastgelegd en gevolgd zonder dat je dat wilt of er erg in hebt. Je telefoonverkeer wordt door anderen opgenomen en je moet maar afwachten wat ze er mee doen. Je gedrag in winkels wordt gefilmd en op je werk wordt het gebruik van je computer nauwkeurig vastgelegd en geanalyseerd. Er waren ooit bedrijven die zelfs het toiletgebruik en je consumptie in de kantine vastlegden en analyseerden. Ze wisten bijvoorbeeld eerder dan hun medewerksters wanneer die zwanger geworden waren.
Toch weten we dat controle niet altijd echt verkeerd is. Controle kan ook het vertrouwen versterken. Als je gedrag met camera’s wordt vastgelegd hoef je nooit beschuldigd te worden van diefstal of ongeoorloofd verzuim. De camerabeelden bewijzen immers wat je deed en dat je er was. Het zou dan zelfs vertrouwen kunnen bevestigen. En in de huidige economische omstandigheden is openheid over de financiële ontwikkelingen in een bedrijf vaak nodig om het personeel er toe te krijgen wat creatiever met hun werk om te springen zodat de productiviteit stijgt en het risico op verlies van werk verminderd. Controle door werknemers verhoogt dan het vertouwen in de toekomst en de bedrijfsleiding.
Vertrouwen is Goed maar controle Beter is dus niet waar. Vertrouwen is Goed en controle is ook Goed. Maar wanneer geef je nu de voorrang aan Controle boven vertrouwen en wanneer geef je de voorrang aan vertrouwen boven controle en wanneer is een zorgvuldig evenwicht tussen beide nodig? Antwoorden op die vragen zijn niet zo maar te geven. Veel hangt af van situatie en geschiedenis. Wie in zijn of haar huwelijk controle de voorrang wil geven boven vertrouwen zal snel merken dat of het nu terecht is of niet er iets ernstig mis is in de relatie alleen al omdat de vraag is opgekomen.
Er is kort geleden een klein boekje verschenen dat het veld van controle en vertrouwen helder in beeld brengt. De “Veldgids voor Vertrouwen” van Frans de Jong en Angela Riddering, verschenen bij Eburon, geeft een overzicht van factoren waar je rekening mee zou kunnen houden. Wat is bijvoorbeeld de houding van controleur en gecontroleerde? Streep dat af langs de lijst met de zeven doodzonden, hoogmoed, hebzucht, lust, afgunst, onmatigheid, woede en luiheid. Het is maar een van de hoofdstukken uit deze Veldgids maar elk van de hoofdstukken geeft van die lijstjes die je naast je eigen situatie kunt houden. De Gids kan als een boek worden gelezen maar kan ook als naslagwerk dienen. Voor bestuurders, bedrijfsleiders, politici en leden van ondernemingsraden is het handig dat het boekje ook in de binnenzak past. Kijk maar eens op http://veldgidsvertrouwen.nl/
Ja ook politici. De uitspraak van Lenin ging oorspronkelijk over controle op zij die bekleed waren met de uitvoerende macht. En volksvertegenwoordigers hebben een uitgesproken controlerende functie. Maar om tot een gezonde uitvoering te komen moeten uitvoerders zich laten controleren en moeten de controlerenden er op kunnen vertrouwen dat zij in staat worden gesteld om te controleren.
Dat samenspel wordt door heel de Veldgids heen beschreven. En vertrouw mij nu niet alleen., controleer het maar doormet het boekje aan het werk te gaan. Het is vrolijk geschreven en daarom een verademing bij allerlei welles nietes discussies over de vraag wat goed en wat beter is.
Bas van der Bent commentaar 