Bijdrage aan de viering van de Basisgroep Alkmaar op 17 juni 2017
Het was Willem Jan die voorstelde het over Trinitatis te gaan hebben. De 3-eenheid van God. Ik zou daar zelf niet op gekomen zijn, het is een onderwerp dat veel mensen in verlegenheid brengt en eigenlijk is het misschien ook wel een onderwerp voor hogere theologen, daar hoor ik dus zeker niet bij, tenminste nog lang niet.
Maar het is een onderwerp waar je bij een studie theologie niet om heen kan. Toen ik pas bij de LOI studeerde kreeg ik eens een uitnodiging voor een openbaar college in Kampen van prof Gerrit Neven en de Amerikaanse theologe Laurel C. Schneider over haar boek Beyond Monotheïsme, een theologie van meervoudigheid. Een uitdagend onderwerp leek me en eens kennis maken met een college was ook niet weg. Laurel C. Schneider hoort bij de Amerikaanse feministische theologie.
Ook zij kon niet om het dogma van de drie-eenheid heen. De formuleringen over die leerstellingen zijn pas eeuwen na het ontstaan van het Christendom vastgelegd. Als iemand het heeft over de concilies van Nicea en Calcedon dan verstopt iemand de klassieke opvatting over de drie-eenheid in zijn of haar betoog.
Voor die concilies lag het allemaal niet zo heel erg vast. De kerk wilde het Israël nazeggen dat JHWH God is, zoveel God dat we naam niet uitspreken maar het hebben over Heer. Maar zo heeft de kerk ook willen spreken over de Messias Jezus en de Geest die van God en Jezus uit ging spreken we ook aan als God. Maar drie goden hebben we niet, wat hebben we wel? De Amsterdamse theoloog Rochus Zuurmond verwijst naar de Bijbel. Daar wordt op verschillende manieren over God gesproken, over deze drie manieren en nog een paar meer. De drie eenheid is dus geen eigenschap van God maar een manier waarop wij over God kunnen praten.
Laurel C. Schneider wilde op zoek naar een manier van beleven van die God die rechtdoet aan die meervoudige verscheidenheid die we in de Bijbel tegenkomen. En zoals het geleerde theologen betaamt ging ze eerst te rade bij de zogenaamde kerkvaders. Geleerden die in de eerste eeuw de eerste wetenschappelijke verhandelingen schreven over het Christelijk geloof. Ze kwam terecht bij Tertulianus, een bisschop uit Noord-Afrika. Vanuit zijn cultuur beschreef hij de drie-eenheid aldus. Neem eens een plant, zei hij, je hebt dan wortels die de naam van die plant dragen, je hebt de stengel en de bladeren die de naam van de plant dragen en je hebt de bloemen die de naam van de plant dragen. Maar het is en blijft één en dezelfde plant waar je over spreekt. Er is misschien op deze uitleg wel wat af te dingen, want wie is de wortel en wie de bloem kun je vragen, maar toen ik het in een preek in Julianadorp eens gebruikte was men enthousiast, tulpenbollen, tulpenloof en tulpenbloemen zijn apart te behandelen onderdelen van één plant, de tulp.
Een mooie uitleg dus. Maar Laurel C. Schneider ging verder. In het Oude Testament laat God zich op hele verschillende manieren, soms zelfs tegengestelde manieren zien en horen. Op de berg Sinaï verscheen hij aan het volk in donder en rook, maar aan de profeet Elia in het suizen van de wind. Het boek Prediker spreekt God aan als de Wijsheid, maar die Wijsheid is een vrouw en zo spreekt de Bijbel over haar. Zij komt uiteindelijk tot de conclusie dat God aan mensen verschijnt op de manier die mensen nodig hebben. Aan vrouwen anders dan aan mannen, aan slaven anders dan aan vrijen, aan onderdrukten anders dan aan onderdrukkers. Soms is God met je, soms tegen je. Ook het nieuwe Testament kunnen we die manier van optreden zien bij Jezus.
Mijn conclusie is dat als je God op die manier beleeft je nooit kunt zeggen dan jouw God beter is dan de mijne, of mijn God is beter dan de jouwe. Fundamentalisme, het opleggen van jouw beleven van God aan een ander, eventueel met geweld, is onmogelijk. Want hoe God ook wil verschijnen één eigenschap blijft, God is Liefde, op de eerste plaats voor de minsten op aarde.
Bas van der Bent commentaar 