Vorig jaar werd in Gouda een show opgevoerd die het lijdensverhaal van Jezus van Nazareth zou moeten verbeelden. Nergens was het bloed te zien, of het ruwhouten kruis waaraan hij was gehangen. Nee popsongs klonken er en door de straten van Gouda werd een reusachtig verlicht plastic kruis gesjouwd als amulet voor de welvarende samenleving die door het Christendom in Gouda zou zijn gebracht. Wie gewoon de verhalen in de Bijbel naleest, er staan minstens vier verschillende verhalen over het proces en kruisdood van Jezzus van Nazareth, kan lezen dat het spektakel in Gouda weinig tot niets te maken had met wat er ooit ovr het gebeuren in Jeruzalem werd verteld en opgeschreven. Dit jaar wordt de show in Rotterdam herhaald, met andere popartiesten en met meer publiek hoopt men dan. Dat is jammer. Want zeker in Rotterdam zou het lijdensverhaal en haar betekenis heel goed verbeeld kunnen worden. Een drager van het kruis met de doornenkroon die gevolgd wordt door een optocht van de slaven en onschuldige slachtoffers van onze dagen. Kinderen uit India geketend aan naaimachines om onze goedkope kleding te maken, Congolese slaven die de grondstoffen delven voor onze mobiele telefoons, Bulgaarse en Tsjechische meisjes die gedwongen worden te werken in onze seksindustrie, vreedzame protesterenden uit Holms die door hun eigen regering beschoten worden, gewetensgevangenen uit China en tal van andere landen. Wie op een middag gaat brainstormen met organisaties als Amnesty, Oxfam-Novib, Solidaridad en Fair Trade kan zo een optocht samenstellen van onschuldige slachtoffers van geweld en onderdrukking die mede onze welvarende samenleving in stand moeten houden. Het verhaal van de Bijbel is dat de kruisdood vaan Jezus van Nazareth die slachtoffers kan bevrijden. Ze zijn geen slachtoffer van natuurrampen of natuurwetten maar slachtoffer van ons verlangen naar brood en spelen, goedkoop brood en eindeloze spelen als de Passion. Hopelijk bekeren de organisatoren van de Passion zich nog op tijd en gaan ze het Bijbelverhaal naar onze tijd brengen in plaats van de zouteloze spelen waar het publiek om vraagt.
2 maart 2012
5 januari 2012
Missionair Twitteren in de Kerk
21 november 2011
4 oktober 2011
25 september 2011
Angst voor de vrijheid
Angst voor de vrijheid
In de Bijbel staat wel 48 keer de oproep om niet bang, niet bevreesd te zijn. Nu wil ik geen theologische verhandeling houden maar het is natuurlijk wel vreemd dat eeuwenlang het Christelijk geloof werd verkondigd als remedie tegen de angst voor de hel, voor een negatief oordeel over je menselijk handelen, angst voor de schuld die je zou opbouwen als nietig mens. Dat terwijl iemand als Paulus het herhaaldelijk heeft over de vrijheid die het geloof in Jezus van Nazareth zou brengen. Wat voor ons belangrijker is is de angst die ons in de huidige samenleving wordt aangepraat. Van angst voor hangjongeren in winkelcentra tot angst voor moslims die op vrijdag naar de moskee gaan. Waar komt die behoefte aan angst toch vandaan? De Duitse sociaal psycholoog Erich Fromm noemde het de angst voor de vrijheid. Mensen die niets te verliezen hebben zijn niet bang. Mensen die zich wel een verlies kunnen veroorloven zijn ook niet bang. Maar daartussen zit een grote massa die net wat heeft verworven aan goederen, onderwijs en status en voor wie het verlies daarvan een groot verlies zou kunnen betekenen. Die mens vindt zich vaak eigenlijk te zwak en onbeduidend om de bijkomende verantwoordelijkheden ook te dragen. De vrijheid die de mens krijgt, zo stelt Fromm, is aantrekkelijk maar tegelijk ook bedreigend. De keuzes die men in vrijheid moet maken leveren ook een risico op, men kan immers ook de verkeerde keuzes maken waardoor verlies van het verworvene optreed. De angst wordt dragelijker als de oorzaak van de angst buiten jezelf wordt gelegd. Niet ik ben verantwoordelijk voor de bedreiging, omdat ik nu eenmaal verkeerde keuzes kan maken, maar de anderen, vooral anderen die anders doen en denken als ikzelf. Conformisme is het eerste resultaat van de angst voor de vrijheid. We moeten hetzelfde denken, hetzelfde geloven en ons vooral hetzelfde kleden. Maar de angst voor het eigen onvermogen uit zich ook in een vlucht naar autoritisme. Iemand die schijnbaar eenvoudig de externe oorzaken van angst onder woorden weet te brengen en zich sterker daartegen weet te verzetten als het individu zelf wordt aanbeden en gevolgd. Ook al ben je het niet op alle punten met de leider eens hij straalt zoveel beschermende kracht uit dat je hem toch maar volgt, zelf verantwoordelijkheid nemen is veel bedreigender. Het gevoel van onbeduidendheid en het sterke gevoel op te blijven gaan in een grote anonieme massa die door anderen bestuurd wordt kan ook leiden tot destructivisme, de neiging om alles maar kapot te maken. Bij de rellen in Engeland vroeg men zich af waarom ook schijnbaar gearriveerde en succesvolle jongeren zo enthousiast meededen aan vernielingen en plunderingen. Nu dat vernielen en plunderen geven je het gevoel absolute macht te hebben over de wereld waarin je leeft. Niemand kan meer tegen je op en er kan je niets gebeuren, je bent onaantastbaar. Dat gevoel van macht is een prima medicijn tegen de angst voor de vrijheid, de angst voor verkeerde keuzes en bedreigingen van buitenaf.
Volgens mijzelf moet je de angst voor de vrijheid zeer serieus nemen. De pedagoog Langeveld formuleerde het doel van de opvoeding eens als een brengen tot zelfverantwoordelijke zelfbepaling, zelf je eigen keuzes maken en daar zelf verantwoording voor nemen, worden wie je wilt zijn. In mijn werk als maatschappelijk werker heb ik heel vaak gemerkt dat niet de zelfbepaling leidend is in het gedrag maar dat wat anderen er van vinden, dat je dat af kunt wegen en eigen keuzes kan maken is eng. Misschien dat een beetje inzicht in de processen die leiden tot angst voor de vrijheid kunnen helpen, ook vandaag nog. Voor mij blijft Angst voor de vrijheid van Erich Fromm nog steeds een zeer inspirerend boek. Dat overigens veel meer biedt dan ik nu heb kunnen samenvatten.
29 mei 2011
Een avontuur met hulp
Dit verhaal is echt gebeurd. De hoofdpersoon woont in Alkmaar, ruim een half uur fietsen van de huisartsenpost. Ze is 34, gescheiden en heeft twee kinderen, 10 en 8. Op vrijdagavond had ze rond 6 uur haar hart uitgestort bij een hulpverlener. Die had haar aangehoord en naar huis laten gaan, veel anders had ze niet kunnen doen maar het liet de hulpvelener niet los. De hoofdpersoon had dringend medicijnen nodig en het duurde wel anderhalve week voordat die na een gesprek met een specialist verstrekt konden worden. Dat moest toch anders kunnen. De hulpverlener nam contact op met de crisisdienst van haar instelling.Die gaf haar gelijk en nam het besluit onze hoofdpersoon te helpen met advies, meer hadden ze niet maar het advies was zeer op z’n plaats. Ze belden haar rond 9 uur ’s avonds met het advies de huisartsenpost te bellen en te vragen om de medicijnen. Dat advies werd ter harte genomen en ze belde, rond half 10 had ze de post te pakken, Die hoorde het verhaal aan en beloofde dat ze binnen een uur gebeld zou worden door een arts Tegen 11 uur ’s avonds belde ze nog eens om te vragen waar het telefoontje bleef. Het was druk maar beloofd werd dat haar vraag als urgent aangemerkt zou worden. Om kwart over 11 belde ze nog eens en nu ging de telefoniste maar even naar de dokter toe. Die belde uiteindelijk tegen middernacht. De medicijnen kon ze krijgen als ze bereid was naar de noodapotheek te fietsen die naast de huisartsenpost was. Midden in de nacht, een half uur heen en een half uur terug, dat leek haar te veel, de avond wachten en steeds uitleggen wat er aan de hand was werd haar ook te veel. Ze had medicijnen om haar te helpen in slaap te komen. Dus…. de volgende morgen besloot ze eerst een opvang voor de kinderen te regelen. Dat lukte uiteindelijk bij haar ex, de vader van de kinderen, die bereid bleek de hele middag op de kinderen te passen. Hij kwam ze om twee uur halen waarop opnieuw de huisartsenpost werd gebeld. En jawel, om kwart over twee werd beloofd dat ze binnen een uur zou worden teruggebeld. Om drie uur werd er inderdaad gebeld en de arts verklaarde zich bereid de medicijnen voor te schrijven, ze moest maar even langs komen. Rond half vier was ze bij de huisartsenpost. Het was druk dus moest ze maar even wachten. Toen ze eindelijk de arts sprak wilde deze toch eerst even overleg met een specialist, dus moest ze even wachten. Rond vijf uur kreeg ze een recept en kon ze naar de noodapotheek. Daar bleek……dat de medicijnen er niet waren, maar ze zouden rond bellen. Na een half uur kreeg ze de mededeling dat de medicijnen uit Heiloo gebracht zouden worden, maar dat kon wel een uurtje duren. Dus eerst maar naar huis om met de kinderen te eten, de buurvrouw uit te nodigen op de koffie voor de oppas en toen weer terug. Het was 9 uur ’s avonds, 24 uur na het telefonisch advies om vanwege de grote urgentie de huisarts te bellen, dat de medicijnen er eindelijk waren.
14 mei 2011
Naar een digikerk
“Op bergen en in dalen, ja overal is God” was een oud zondagschoolliedje dat we het liefst zongen als het mooi weer was. Je kon God tegenkomen in al het moois dat de wereld ons kon bieden. In de loop van de jaren is de kerk wat teruggekomen van de natuurlyriek. God is te vinden in zijn openbaring en niet in zijn schepping, God gaat met mensen mee en is daarin ook te vinden. Dat je God niet overal altijd zomaar kunt ontmoeten maakt de kerk ook wat huiverig. Toch is God voor alle mensen te vinden zoals God zich laat vinden. God is dus ook te vinden op het internet. Wie op God googled komt op een onafzienbare rij sites waar geen lijn te ontdekken valt. Een kerk die daar wat ordening in probeert te brengen en aangeeft wat er nog wel en wat er niet meer bij hoort is dan te prijzen. Nu is dat niet gemakkelijk want een kerk is niet een verzameling stenen met een orgel en een aantal rijen banken maar een kerk is een organische gemeenschap van mensen. Je kunt een kerk vergelijken met een lichaam waarin alle leden een eigen functie hebben en dus ook een eigen benadering en verzorging hebben. Een kerk die zich op het internet wil presenteren zal aan die grote verscheidenheid aandacht moeten besteden. Daarbij komt dat een kerk graag de mensen aanspreekt in hun eigen taal. Omdat de kerk dat vaak vergeten is en bleef praten in een oude en voor velen onverstaanbare taal zijn er veel mensen de kerk uitgelopen. Bij het opnieuw leren speken in de taal van ongelovige mensen kan het internet helpen en aan de andere kant kan het internet mensen helpen de boodschap van de kerk te horen in hun eigen taal. Naast alle plaatselijke gemeenschappen is er dus ook behoefte aan de digikerk, een kerkgemeenschap op internet, waar overigens ook die plaatselijke gemeenschappen te horen, te zien en te ontmoeten zijn omdat zij een wezenlijk en onmisbaar deel van die kerk uitmaken. In de kerk gaat het om de ontmoeting tussen mensen, zij houden van hun naasten als van henzelf, in een kerk helpen mensen elkaar bij problemen.Wij worden daaraan weer herinnerd als bij een ernstig drama kerken hun deuren openzetten om mensen de gelegenheid te geven hun ervaringen te verwerken en weer tot zichzelf te komen. Ook die elementen zul je in een digikerk tegen komen. Net als condoleance registers, praathoeken, kunst, humor en discussie, zo fel soms dat het bijna ruzie lijkt. Maar mensen respecteren elkaar of worden er geleerd de ander te respecteren. In de Protestantse Kerk Nederland worden vele talen gesproken,, vele dialecten ook van de calvinistische en lutherse geloofstaal. Verwacht van de digitale PKN kerk dus geen eenheidsworst. Verwacht van een digiPKN ook geen theologenkerk. Een protestantse kerk rust op gemeenten, op kerkenraden, op leken dus, op gelovigen, God is al lang te ontmoeten op het internet, tijd voor de kerk om er een gemeenschap te vestigen die getuigd van die God.
1 oktober 2010
Een wereldprimeur
De huidige tijd van het post modernisme wordt wel beschreven als een tijd van versplintring. Na de verzuiling van het modernisme is, via de flower power met solidariteit en democratisering en het daarop volgende ik tijdperk met de yuppen het postmodernisme met de versplintering echt doorgebroken. Iedereen bepaalt zijn of haar eigen geloof, stelt zelf een eigen krant samen met behulp van internet, stelt uit een groot aanbod aan TV programma’s en filmpjes een eigen TV aanbod samen en kan vaak als ZZP’er voor een groot aantal opdrachtgevers van huis uit werken. De moderne mens is op zichzelf teruggeworpen en een direct steunende en corrigerende omgeving ontbreekt. Die lijkt ook niet meer nodig. Taboes zijn doorbroken, informatie is voorhanden en de mens is verstandig en mondig genoeg om zelf beslissingen te nemen. Toch is er ook in de moderne tijd behoefte aan contact met gelijkgestemden. De oudste sociale netwerken zoals Smulweb kenden al hun contactdagen. De behoefte aan lotgenotencontact wordt door verschillende patientenverenigen zelfs vormgegeven via en met behulp van internet. Ook de ZZP’ers kennen hun seats2meet waar werken met behulp van internet gecombineerd kan worden met samenwerking met andere ZZP’ers die aanvullende kennus en ervaring hebben. Het sociale netwerk Twitter combineert een aantal van die functies. Er is een overvloed aan nieuws voorhanden waaruit je kunt kiezen. Je kunt je eigen nieuws kwijt en je kunt in contact komen met lotgenoten en gelijkgestemden, zelfs stadgenoten ontmoeten elkaar met behulp van Twitter. Twitter is daarmee bij uitstek een programma dat tegemoet komt aan de behoeftebevrediging van de moderne mens. Die moderne mens leeft niet zonder levensovertuiging. Dus is het ook niet zo vreemd dat mensen elkaar vinden op grond van hun behoefte aan inspiratie en het delen van een levensovertuiging. In de bijeenkomsten van SocialSundayNL wordt de werking van sociale netwerken op inspiratie in brede zin onderzocht. Mensen komen bijeen en vanuit die bijeenkomsten wordt ook via Twitter een sociaal netwerk opgebouwd dat inbreekt in en kennis neemt van de bijeenkomst. Maar inspiratie is nog geen levensbeschouwing of godsdienst. Dat is duidelijk een stap verder. En dat ook dat op de postmoderne manier kan werd bewezen in de eerste #Twitterdienst. De versplintering werd niet opgeheven. Iedere deelnemer nam een eigen overtuiging of godsdienst mee die konden worden gedeeld zonder vermengd te worden, van sycretisme was geen sprake. Verbindende factor was de stelling van Karen Amstrong dat in elke religie en levensbeschouwing de gulden regel van de compassie is terug te vinden. Op dat thema vonden mensen elkaar in een kennismaking van elkaars compassiepraktijk en de vraag hoe ook internet daarbij een rol speelt. Bijzonder was dat ook in deze bijeenkomst via Twitter kon worden ingebroken in de bijeenkomst en de bijeenkomst met buitenstaanders werd gedeeld. De Amsterdamse #Twitterdienst van 26 september 2010 was de eerste. Het thema bleek zich uitstekend te lenen voor een dergelijk bijeenkomst van individuen. De belangstelling van de media was groot, berichten verschenen uiteindelijk tot in Chili en Japan. Twitter speelde een grote rol. Een print van alle tweeds over #twitterdienst besloeg 140 wordpagina’s. Communicatie op afstand tussen mensen die verder gaat dan een brief staat nog aan het begin. Tussen enkele mensen is al veel mogelijk, tussen een gezelschap van 10 tallen, laat staan honderden, is technisch nog moeilijk, maar er kan veel is gebleken. Aan de VU wordt de invloed van netwerken op religieus beleven onderzocht en worden de mogelijkheden in kaart gebracht. Het is te hopen dat de ervaringen van #twitterdienst bijdragen aan de resultaten van het onderzoek en dat nieuwe vormen hun plaats vinden in de wereldgemeenschap. In #Twitterdienst was er geen voorganger die de inhoud bepaalde, het Charter voor Compassie staat op internet en werd samen gelezen. Er werd een boek besproken, de Catechismus van de Compassie, maar het delen van eigen ervaringen en praktijk vormde de hoofdmoot. Veel aanwezigen vonden het voor herhaling vatbaar en mensen die het via internet volgden maakten plannen voor een #twitterdienst in eigen omgeving. Uiteindelijk bevordert intermenselijk contact de vrede en dat bevorderen was een aspect van compassie.
2 augustus 2010
FESTUS: EEN ALLEGAARTJE VOOR PROTESTANTEN.
Binnen de Protestantse Kerk Nederland leefde het gevoel dat men de laatste jaren wel erg naar binnen heeft gekeken. De fusie tussen drie gevestigde kerkgenootschappen koste veel energie en over en weer moesten er voortdurend misverstanden uit de weg geruimd worden en over tal van onderwerpen gemeenschappelijke uitgangspunten worden geformuleerd. Dat ging ten koste van de blik naar buiten. Het bezinningscentrum van de PKN probeert nu samen met de Stichting Kerk en Wereld verandering in te brengen. Met het tijdschrift Festus wil men een bijdrage leveren aan de publieke debat. En het eerste nummer gaat gelijk al over een actueel maatschappelijk thema: Geluk. In 13 artikelen, 5 gedichten en een beeldessay wordt het thema belicht. Pas aan het einde van het tijdschrift komt ook nog de Bijbel aan het woord met een vertaling van Mattheüs 5:3-10, het hoofdstuk van wat we vroeger de Zaligsprekingen noemden maar waar nu mensen gelukkig geprezen worden. De artikelen komen overal vandaan, van binnen en van buiten de kerk en van allerlei stromingen binnen de PKN. Welke bijdrage nu waarom aan welke maatschappelijke discussie wordt geleverd is niet echt duidelijk. Het belgeidende redactionrele commentaar heeft dan ook terecht de titel Kortsluiting gekregen. Wie kennis wil nemen van een aantal opvattingen over Geluk die in protestantse kring soms relevant gevonden worden kan zeker met plezier dit tijdschrift lezen. Maar voor een serieuze bijdrage aan een maatschappelijk debat is het te hopen dat de PKN komt met bijdragen die meer hout snijden.
Het blad is te bestellen bij het Boekencentrum.
22 juni 2010
Over een “Authentiek” reisverslag
Een recensie van Authentiek door Boele P.Ytsma
Sinds de Tweede Wereldoorlog lopen de kerken leeg. Even leek het er op dat Evangelische en charismatische bewegingen nog een tegewicht zouden kunnen bieden maar ook daar is de uittocht op gang gekomen. Basisgroepen en kritische gemeenten heten daar Emerging Churches. Boele P.Ytsma is een Nederlandse theoloog die het proces van secularisatie vanuit Evangelisch perspectief heeft beschreven. Zelf geschoold aan de Evangelische Hogeschool en de Vrije Universiteit, grootgebracht in de idealistische wereld van het Friese Gereformeerd Synodale milieu werden hem de afgelopen jaren de zekerheden van het onbetwistbaar geloof één voor één uit handen geslagen. Hij beschreef dat proces in zijn eerste boek “Van de kaart”. Maar wat als je alle zekerheden over geloof en leven kwijt bent, als het hechte anker je uit handen is geslagen, de vaste rots onvruchtbaar bleek. Vele kerkverlaters weten dat het geloof na de kerk niet opgehouden hoeft te zijn. Nederland lijkt, ondanks de lege kerken, nog nooit zo religieus te zijn. De New Age beweging heeft een keur aan religieuze mogelijkheden gebracht en overal bloeien de therapieën, retraites, groeigroepen en cursussen in nieuwe religieuze vormen. Iedereen kan tegenwoordig zijn eigen religie scheppen waarin ook voor Christelijke noties plaats kan zijn. Het menselijk leven heeft toch meer betekenis dan geboren worden om te sterven. Het proces van secularisatie heeft Boele P.Ytsma in één klap midden in de postmoderne maatschappij van de 21ste eeuw gezet. Compleet met internet 2.0 en alle sociale netwerken die daar voor moderne volwassenen bij horen. In de Hebreeuwse Bijbel werd de uittocht uit het land van de stenen religie, van de vaste riten en de vele godenbeelden, nog beschreven als een reis door de woestijn. De theoloog Niek Schuman wees er eind jaren 70 van de vorige eeuw al op dat de woestijn ook de plek kan zijn waar je weer kunt spelen in het zand, nieuwe vormen en nieuwe taal kunt ontdekken. Voor Boele P. Ytsma werd de reis buiten de gevestigde kerken een reis door een tuin, een reis ook door nieuw ontgonnen land. En die reis beschrijft hij in zijn boek Authentiek. Mensen die al langer geleden de vaste waarden van gevestigde opvattingen hebben losgelaten zullen veeel herkennen van die reis en de ontdekkingen die het mee brengt, anderen zullen verbaasd zijn over wat er allemaal aan waardevols te ontdekken is buiten de dikke muren van gesloten kerkgemeenschappen. Boele P. Ytsma heeft een meeslepend boek geschreven dat zich zeker als diepzinnige reisliteratuur laat lezen. Het boek zet het postmodernisme theologisch op de kaart en schetst nieuwe wegen voor gelovigen. Natuurlijk ontbreken er zaken. Als de vaste gesloten kerkgemeenschap verlaten is gaat het weer over de wereld, de betekenis van dat nieuwe zoekende geloof voor de samenleving wordt nog niet beschreven, de politieke dimensie die in basisgroepen en kritische gemeenten aanwezig is ontbreekt nog, maar wellicht is dat iets voor een volgend boek, per slot van rekening is de auteur nog maar net begonnen met de verkenning van ecologie en duurzaamheid. Hier klinkt een Authentiek appel om de vaste gesloten wereld van geloofszekerheden te verlaten en uit te trekken naar onbekende oorden waar je jezelf kunt zijn en tot wezenlijke ontmoetingen met anderen kunt komen en misschien wel tot een directere ontmoeting met die God waarover zoveel te doen is geweest. Op een heel geraffineerde wijze wordt overigens ook een gender specifiek taalgebruik vermeden, een vondst die navolging verdient. Ik heb dit boek in elk geval met veel plezier gelezen als tochtgenoot op het pionierspad van Boele P.Ytsma.
Boele P. Ytsma “Authentiek” , Lelystad 2010, uitgeverij Meinema, ISBN 978 90 211 4265 4 Het boek kost € 16,– en is ook als ebook te koop voor € 10,– , zie hiervoor de website http://www.boekencentrum.nl